Hamide HANGÜL

Türkiye’yi yasa boğan depremler büyük göç dalgasını da tetikle­di. Büyük can kayıpları ve yı­kımların olduğu Kahraman­maraş, Malatya, Adıyaman, Hatay, Adana’dan çevre ille­rin yolunu tutan depremze­deler ağırlıklı Elazığ, Konya, Mersin, Ankara, Antalya gi­bi şehirlere yerleşti. Yakla­şık 1 milyon kişilik hareketin olduğu büyük deprem göçü, söz konusu şehirlerde kirala­ra da yansıdı. Deprem öncesi 800-1.000 lira olan konut ki­raları, göç sonrası 3 bin 500, 5 bin, hatta 10 bin liralara ka­dar fırladı. Fahiş kira artışla­rına karşı Ticaret Bakanlığı­nın harekete geçmesi ve vali­likler tarafından, yüksek kira artışı tespit edilen dairelerin mühürlenmesi sonrasında mülk sahipleri bu defa, adeta karaborsayla kiralama yolu­na başvurdu. Malatya, Elbis­tan ve İskenderun’dan yoğun göç alan Elazığ’da emlak çev­releri, yoğun talep dolayısıyla kiraların çok arttığına işaret etti. Deprem öncesinde kira­ların 1.000-1.100 lira seviye­sinde olduğunu belirten em­lak danışmanları, satılıkların da 2 milyon lira seviyesinden 2.4-2.8 milyon liralara yük­seldiğine dikkat çekti.

Ücretine bile bakmadan 1 saatte tutuluyor

Bölgede kiralık ev bulmanın zor olduğunu, bulamayanların da yakınlarının yanında kaldı­ğını, çoğu depremzedenin de akrabalarının yanına sığındı­ğını belirten emlakçılar, şun­ları söylüyor: “Örneğin bir da­ire boşaldığında, ev bekleyen­lere haber veriliyor. Yaklaşık 15 gün önce iki kiralık ev geldi. Ücretine bile bakılmadan bir saat içinde, 3 bin ve 5 bin lira­dan ikisi de tutuldu.”

Kiracı seçiliyor artık

Diğer bölgelerdeki emlak danışmanları da talep dolayı­sıyla kiralıklarda rakamların çok yükseldiğine işaret ediyor. Deprem öncesi 2 bin-2 bin 500 lira seviyesinde olan daire­lerin, depremin ardından bir anda fırlayarak 10 bin liralara yükseldiğine işaret eden em­lakçılar, ilk zamanlarda ilan­la kiralama yoluna gidildiğini, ancak şikayet üzerine valiliğin soruşturma başlattığına işaret etti. Fahiş fiyat tespit edilen ve bir anda 9-10 bin liraları gören dairelerin o fiyatlardan kira­lanmaması için valilikler tara­fından mühürlendiğine işaret eden emlak danışmanları, bu­nun üzerine bazı mülk sahip­lerinin ilandan kaçındığının altını çizdi. Mühürleme ceza­larının ardından kiracı aday­ları ve tanıdıklara telefonla haber vererek kiralamaların yapıldığına işaret eden emlak çevreleri, “Mülk sahibi fiyatı yüksek tutuyor. Kiracı aramak yerine kiracı seçer haline gel­dik. Hiç alıcı problemi yaşan­mıyor, bir saat içinde kiralanı­yor” diye konuştular.

4-5 bin liraya ucuz diyoruz

Bölgede kiralıkların, dep­rem öncesi çok komik denecek kadar düşük olduğuna işaret eden emlakçılar, bugün geli­nen en ucuz seviyeyi şu sözler­le özetliyor:

“Eskiden 500 liraya bile ki­ralar vardı. Şu anda bu rakam­ları bulamazsınız, 4-5 bin lira arasında o kiralar. Biz 4-5 bin lirayı bulunca ucuz diyoruz. Yüksek artışlar büyük göçten kaynaklanıyor. Sadece Elazığ 100 bin göç aldı. Bunun yüz­de 60’ı Malatya’dan.” Göç alan illerde yüksek fiyattan kirala­manın zor olmadığına işaret eden emlak çevreleri, yaşanan durumu şöyle özetliyor: “Bazı mülk sahipleri emlakçılık da yapıyor. Fahiş fiyattan kiracı bulması çok kolay artık. Eşe, dosta, komşuya söyleyerek hızlıca kiracı buluyor, 9-10 bin liralara kiraya verebiliyorlar.” Bazı emlak danışmanları, ilana çıkmamanın nedeni­ni, “Bu kadar denetimin oldu­ğu yerde, takibe takılmamak için önce kendi sosyal med­yalarını kullanıyorlar” dedi. Deprem sonrası il Ticaret Mü­dürlükleri tarafından yapılan denetimlerde, fahiş fiyat tes­pitine 33 bin lira ile 331 bin lira arasında ceza söz konusu ol­muştu.

Amaç yasal radara takılmamak

Tüketici Birliği Federasyonu Başkanı Mehmet Bülent Deniz, deprem sonrasında göçün olduğu illerde kira artışlarının altını çizdi. İlana çıkmama nedeninin idari radardan kaçınmak olabileceğine işaret eden Deniz, “Denetime rağmen yüksek kiralara ilişkin ağırlıklı olarak Erzurum, Konya, İstanbul, Mersin, Antalya’dan yoğun şikayet alıyoruz” dedi. Görüştükleri gayrimenkul danışmanlarının kiralık işlerinin azaldığını söylediğine işaret eden Deniz, “Hem idari radardan kaçınmak, hem rayiçteki artıştan korunmak için mülk sahiplerinin güncel rakam üzerinden kiraya çıkılmasını istediklerini söylüyorlar. Bugünden 10 bin lira diyorlar. Bu da barınma sorununu artıyor. Depremden sonra çok karşılaştığımız bir olay bu. Daha üst seviyelere çıktı. Çok küçük evler bile en düşük 10 bin liradan kiralanıyor. İnsanlar çok perişan. Bunun yansımasını adliyelerde görüyoruz” diye kon